nr 08 oktober 2012

Details

Hits: 1395

Heemkundevereniging “Galopia” - periodiek nummer 8, oktober 2012 - nog beperkt verkrijgbaar.

Twee keer per jaar verschijnt een Galopia Periodiek waarin enkele leden hun bevindingen over het wel en wee van Gulpen ‘toen’ blootgeven…Onderstaand een overzicht van de onderwerpen die aan bod komen. Er is nog een beperkt aantal exemplaren voor handen. Bent u of uw partner/familielid geïnteresseerd in de geschiedenis van Gulpen? Dan is de achtste editie van de Galopia Periodieken gegarandeerd een geschikt cadeautje voor de knusse winteravonden bij een knisperend openhaardvuur.

De inhoud:      Voorwoord;

Huisdieren in vroeger tijden;

Sint Brigidda;

De Geul verlegd;

D’r Kirmisman va Gullepe;

De avondnijverheidsschool;

De Rosstraat;

Grasbaanwedstrijden in Ingber.

Voorwoord:

Hierin kunt U lezen welke activiteiten Galopia de afgelopen maanden heeft ondernomen en welke in de naaste toekomst zullen ten uitvoer worden gebracht. Grafrechten van ‘De Sjielp’, de lezing met als titel “Gulpen rond 1912”, een donatie van de Stichting Onderling Veeverzekering, de activiteit rond de veldkruisen, het oppimpen van de etalages, herdenkingsplaquette WO. II, de plannen om het H. Hartbeeld aan het kapelaan Pendersplein op te knappen, de historische wandelingen door Gulpen op donderdagmorgen, de medewerking die Galopia verleende aan de Open Monumentendag. Op deze dag werd een ‘eerste’ exemplaar van de Kroniek van Neubourg aangeboden aan Mw. Claudia Dassen.

Huisdieren in vroeger tijden:

De iets ouderen onder ons weten beslist nog dat in vroeger tijden vele gezinnen huisdieren hielden. Niet uit liefhebberij maar meer om een bijdrage te leveren aan de benodigde voedselvoorziening. Konijnen en kippen. Een foto laat zien hoe de tuinen in die tijd waren ingericht met bijbouwsels voor deze dieren. Er waren er zelf die het iets groter aanpakten en die enkele varkens er op na hielden. Van big tot slachtrijp groeide de beesten in de hokken in de tuinen. Maar hoe komt zo’n dier aan zijn einde? Hoe ging het toe bij een huisslacht? Jo Somers zag met eigen ogen hoe een huisslachting in zijn werk ging. Hij hield er een reden om vegetariër te worden aan over.

Sint Brigidda

Galopia werd pas attent gemaakt op de stichting ‘Onderlinge Veeverzekering’ toen zij werd opgeheven en een gedeelte van hun overgebleven kasgeld aan onze heemkunde doneerde. Dit was de aanleiding voor Fons Meijs om in de archieven te duiken en op zoek te gaan naar het verleden van deze stichting. Zo ontdekte hij dat er in de periode tussen beide wereldoorlogen een enorme crisis ontstond. De overheid vaardigde crisiswetten uit. De crisis varkenswet en ook de crisis zuivelwet waren o.a. de gevolgen hiervan. Door de boeren in en rond Gulpen werd een onderlinge Veeverzekering opgericht. Als een koe overleed kon dat de eigenaar al in grote moeilijkheden brengen. Over het wel en wee van deze verzekering kunt U uitgebreid lezen in dit verhaal.

De Geul verlegd.

Op 9 mei 1826 legde Jonckheer Karel de Brouckere namens Koning Willem I de eerste steen voor de steenweg, de huidige N278. Maar in die tijd was het al een hele klus om de weg uit te zetten. Vandaag de dag is het met de vele technische hulpmiddelen een koud kunstje. Maar bij de metingen van 186 jaar geleden speelden de kerktorens van Vaals en Vijlen een grote rol. Hoe dat plaatsvond heef Fons Meijs uitgebreid beschreven in dit verhaal. Maar in dit gebied was het plaatselijk erg moerassig. De Geul kronkelde door het landschap. Een kadasterkaart van Wittem uit 1811- 1832 is niet alleen de oude en de nieuwe loop van de Geul te zien maar ook de loop van de nieuwe steenweg.

Er werd gekozen om de Geul om te leggen. Hij ontdekte ook dat er toen een eigenaardig probleem  is ontstaan. De Geul was, zoals bij vele rivieren vaak de grens van het bezit van een kasteelheer. Maar als de Geul werd verlegd betekende dat ook dat de één zijn landgoed kleiner en dat van de ander groter werd. Wie waren hierbij betrokken en hoe het werd opgelost kunt U in dit verhaal lezen.

D’r Kirmisman va Gullepe

Van de oude tradities zijn velen verdwenen. Maar door het vakkundig zoeken in oude archieven en boeken konden o.a. Jan Somers en Piet Hegger een prachtige traditie beschrijven. Zij kregen nog van enkele leden van Galopia hulp. In dit verhaal komt een oud gebruik in Gulpen weer ter sprake. In de dertigerjaren van de vorige eeuw was kermis een waar volksvermaak. Op zondag was het voorrecht voor de processie op maandag zijn het de verenigingen die erop uit trekken om  op dinsdag wordt alles nogmaals dunnetjes overgedaan. Maar aan al deze feestelijkheden komt een einde. Het drukt de stemming. En om dit met een groot feest te beëindigen trekt nogmaals de Harmonie, de Jonkheid en de schuttersgilde erop uit. Er heerst een droevige stemming, het is immers het einde van een feestelijk weekend. “Een begrafenisstemming”. En dat probeert men tot uiting te brengen door in optocht door het dorp te trekken. Meevoerend op een draagbaar de ‘Kirmisman’. Hoe het voor deze kirmisman afloopt kunt U lezen in dit verhaal over een oud gebruik.

De avondnijverheidsschool.

In de vorige eeuw had Gulpen vele scholen. Diverse, zoals de muziekschool, de tekenschool, de landbouwschool en de landbouwhuishoudschool werden in vorige periodieken beschreven. Dit was mede te danken aan de streekfunctie die Gulpen had. In dit verhaal van Fons Meijs, die ondersteunt werd door speurwerk van Jan Erven staat dat in september 1949 een brief bij B&W in Gulpen binnenkwam van de heer L. Larik. Hij was sinds 1941 hoofd der jongensschool. Deze brief was mede ondertekend door G. Phillippens, kapelaan in Gulpen, Zij vroegen om steun te verlenen aan het initiatief om een avondnijverheidsschool in Gulpen te stichten. Maar alleen deze brief is niet voldoende. Een bijgevoegde begroting laat zien welke materialen deze heren wilden gebruiken om de leerlingen die de lagere school hebben verlaten de zeer nodige theoretische kennis bij te brengen. Het eerste “onofficiële” en zeer eenvoudige schooljaar is 1949 – 1950. Hoe het verder verloopt is in dit verhaal uitgebreid te lezen. Een rapport en getuigschrift van een leerling zijn erbij afgedrukt.

De Rosstraat.

Wie kent deze straat niet? Het is een van de oudste straten van Gulpen. Piet Hegger beschrijft o.a. wanneer en met welke middelen deze straat werd verbeterd en gemaakt tot een verbindingsweg tussen de huidige RK Kerk en het centrum van Gulpen. De Rosstraat die in vroeger tijden het water afvoerde dat tijdens hevige buien in grote hoeveelheden door de Ingbergracht het huidige Kapelaan Pendersplein en via deze Rosstraat op de Mark in de Gulp liep. Vandaag de dag is ook de Toeristenkerk aan deze straat gelegen. Gasterij de Poort in een van de oudste huizen van Gulpen ligt eveneens aan deze straat. Het artikel is voorzien van prachtige foto’s die menige Gulpenaar ertoe zullen aanmoedigen om uit zijn verleden te vertellen.

Grasbaanwedstrijden in Ingber.

Vandaag de dag komen veel wielrenners door Gulpen. Het is een flits en ze zijn voorbij. Maar op 8 juli 1934 viert wielerclub “De Bloeiende Roos”de wielerclub uit Ingber hun 25 jarig bestaan. In dit verhaal dat door Jan en Jo Somers en Fons Meijs is samengesteld komen meerdere wielerwedstrijden voor die in Gulpen werden gehouden. De Ronde van Gulpen wordt mogelijk gemaakt door subsidie van de Gemeente Gulpen aan “Wielervereniging Gulpen”. Deze wedstrijd wordt rond het Kasteel Neubourg gehouden. Maar als we nog verder terug gaan in de tijd, b.v. tot 1903 dan lezen we dat Wielerclub Galopia wielerwedstrijden in Gulpen organiseert. Het artikel is voorzien van uniek fotomateriaal. Wist U dat er in het verleden ook grasbaanwedstrijden in Gulpen werden gehouden? Dit en nog veel meer staat genoteerd in dit artikel.

Zonder bij de inhoudsopgave vermeld te staan, bevat het blad nog twee kleine anekdotes als toegift:

-          Wist U dat er in de dertiger jaren van de vorige eeuw een maximum snelheid van kracht was op de huidige Rijksweg van 25 kilometer met uur? Jo Somers levert het bewijs middels een gevonden krantenbericht van 2 september 1931.

-          Wie herinnert zich nog de TT-races in Gulpen? Jan Somers schrijft in een kort verhaal hoe het 1968 toeging. Welke route er werd gevolgd en welke verkeersmaatregelen werden genomen kunt U ook lezen.

Voor meer informatie/bestelling kunt u contact opnemen met secretaris Jo Somers, T 043 - 450 3058. Er zijn ook nog oudere edities verkrijgbaar á 2.50 Euro per stuk. Maar ook de kronieken over kasteel Neubourg en kasteel Wittem zijn nog te verkrijgen tegen 15 euro per stuk.