nr 11 april 2014

Details

Hits: 1556

Synopsis van de inhoud van ons 11de periodiek

Gulpen in 1683.
De oudst bekende afbeelding van Gulpen is een pentekening uit 1683. Ze wordt bewaard in het archief van Historisch Centrum Limburg in Maastricht. Zittend op het terras van Hotel 'De Kroon' en kijkend richting Dorpsstraat. Het was gastschrijver Erik Vliegen die kijkend naar deze afbeelding geïnspireerd werd en op zoek ging naar geschiedschrijving. Tientallen archiefstukken werden nagezocht.
De huizen die te zien zijn op de tekening zijn bijna allemaal vakwerkhuizen. In principe roerend goed want als de leem tussen de balken, witsen en vitsen is verwijderd kan het karkas meegenomen worden naar een andere bouwplek of zelfs naar een ander dorp.
Dit onderdeel van het periodiek bevat heel veel geschiedkundige gegevens die tot in de kleinste details zijn uitgewerkt. Waarom ontstaat een dorp, in dit geval Gulpen aan de kruising van wegen, aan de overgang van een rivier, in dit geval de Gulp? Waarom, het water kan ook een bedreiging zijn. Welk maatregelen zijn 330 jaar geleden genomen om dat te verkomen. Rechts op de tekening is een huis te zien (de plek van de huidige VVV) dat uit stenen is opgebouwd. Een zeldzaamheid. Welke gevaren heeft een 'lemenhuis'? Brandgevaarlijke daken. Schoorstenen die niet geheel onbrandbaar waren. Hoe luiden de voorschriften die dit gevaar proberen te voorkomen. Een pijp roken was verboden binnen deze huizen.
Straatnamen die eenieder onbekend voorkomen werden gevonden. Hij besluit zijn verhaal met de mededeling dat dit slechts een klein detail is van de gegevens die in de archieven liggen opgeslagen over Gulpen.

1e Wereldoorlog, 1914 – 1918.
De schrijver van dit onderdeel hoorde het uit eerste hand. Het invoeren van de dienstplicht, de conscriptie 1798 maakte dat Nederland ook een dienstplicht kreeg. Hoe werd bepaald wie wel, en wie niet geschikt was voor het soldatenleven? In een tijd van laag conjunctuur kan een beroep als soldaat uitkomst bieden. In dit onderdeel wordt de situatie beschreven die ertoe leidde dat een groot gedeelte van Europa in oorlog verwikkeld raakte. Is de Eerste Wereldoorlog de indirecte aanleiding voor de Tweede Wereldoorlog? Nederland bleef neutraal staat in de geschiedenisboeken te lezen. Uit een archiefstuk van de voormalige gemeente Wittem is te lezen dat het Ministerie van Oorlog met ingang van 11 augustus 1914 'de staat van oorlog' is verklaart in de Provinciën Zeeland, Noord – Brabant, Limburg en Gelderland. Wat houdt dit in? Het 'vorderen' van paarden en rijwielen! Er moest melding worden gemaakt van in Gulpen verblijfhoudende verdachte personen. Men moest gehoorzamen aan de militairen die in Gulpen verbleven. Er heerste een andere wet.
Waarom moest er in Gulpen een opslagplaats worden gemaakt voor het in voorraad hebben van 43.500 patronen. En waarom in de Marechausseekazerne in het kantoor van de hoogste in rang in een houten kast. En dat alles viel niet onder de veiligheidswet. Er heerste 'de staat van oorlog'. Is deze opslagplaats er werkelijk gekomen? Dit zijn slechts enkele details van dit onderdeel van het 11e periodiek.

Huisnummering, Steeds weer veranderd.
In de archiefstukken staat vaak als plaatsaanduiding te lezen "bij zonsopgang gelegen aan de Geul, bij zonmidden een veldnaam, bij zonondergang weer een veldnaam. In de archiefstukken zijn enkele duizenden veldnamen te vinden. Maar waar het nu precies is kunnen we niet vinden. Het kadaster is pas door Napoleon ingevoerd. Buurtnamen, Straatnamen en huisnummers zijn nu een begrip. Maar ook daaraan zijn vele verschillende manieren van uitvoering aan voorafgegaan voordat men de huidige en voor iedereen te begrijpen manier van adresaanduiding is overgegaan. Volkstellingen zijn er geweest waarin de verschillende manieren van woonplekken staan vermeld.
Voorschriften van de vermelding van huisnummers. Zelfs het soort verf dat moest worden gebruikt om het nummer aan de muur, dicht bij de deur, op welk hoogte en welke afmetingen moest het nummerbordje hebben. Hoeveel keren zijn de voorschriften gewijzigd? Het waren agendapunten op de vergaderingen van de gemeenteraad.
Gulpen werd in wijken verdeeld. in 1935 bestond Gulpen uit 7 wijken. Maar er kwamen nieuwe wijken, nieuwe huizen tussen de bestaande huizen. Er ontstond opnieuw chaos. Voor het maken van de nummers aan de deuren kon men inschrijven. Een bedrag noemen. De goedkoopste kreeg de opdracht pas nadat hij een proeve van bekwaamheid had afgelegd. In 1960 is de huidige nummering ingevoerd. Al deze gegevens omgeven door de gang van zaken in het verre verleden zorgen ervoor dat U ook dit artikel 'in één adem' uitleest.

Kindervakantiewerk van 1959 tot 1980.
Op vakantie gaan is in de huidige tijd heel normaal. Maar in de vijftiger jaren van de vorige eeuw was dat heel anders. Meestal waren het de kinderen zelf die initiatief moesten ontplooien om hun vrije tijd aangenaam door te komen. Tiny Maassen was de initiatiefneemster voor de kindervakantieopvang. Het kreeg de naam KVW, kindervakantiewerk. Een oproep in de Limburgse kranten leverde een schat aan informatie en foto's op. De studentenclub van Gulpen hielpen mee en namen de leiding tegen een kleine vergoeding op zich.
Veertien dagen lang werden de kinderen bezig gehouden met allerlei spelletjes. Elk jaar werd in het park van Kasteel Neubourg een kampvuur gehouden waarbij door de jeugd allerlei liedjes en toneelstukjes werden opgevoerd. Zelf de Gravin stimuleerde deze vrijetijdsbesteding van de jeugd. In de loop der jaren werd het steeds professioneler. De kinderen bouwden en verfden een eigen onderkomen van hout. Barbecue en een overnachting in het patronaat. Later werd één overnachting in de Timpaan gehouden. Ruud Verhoeven werkte ook mee. Hij kwam met zijn gitaar en zong samen met de jeugd het hoogste lied. De laatste dag werd alles afgebroken en het hout werd gebruikt voor een kampvuur. In dit onderdeel worden veel details vermeld waarmee de jeugd werd bezig gehouden. Het is voorzien van vele en prachtige foto's.

'Het vaderland roept!' ook Gulpenaar Sjef Ahn wordt naar Nederlands Indië uitgezonden.
Indië, een Nederlandse kolonie, scheidt zich af van Nederland zonder dat ook de Nederlandse regering dit heeft goedgevonden. Zij sturen 45 grote schepen met 120.000 militairen en bijbehorend materieel naar het huidige Indonesië. De Tweede Wereldoorlog is pas achter de rug. Sjef Ahn wordt opgeroepen voor zijn dienstplicht en krijgt na zijn gedegen opleiding de opdracht om ook mee te reizen met de grote groep Nederlandse militairen. Dit verhaal is een verslag van de ontmoeting met een onbekend land waaraan een 3 weken durende zeereis aan vooraf ging. Hij vertelt van zijn opdrachten. De wachtdienst die '24 op, 24 uur af' heet. Een etmaal dienst dat gevolgd wordt met een etmaal rust. Hij is aanwezig bij vuurgevechten waarbij een collega militair zijn leven laat. Ook in zijn vrije tijd levert hij topprestaties. Als aanvoerder van het compagnie-elftal krijgt hij een grote beker uitgereikt nadat zij een toernooi hebben gewonnen. Hij komt een hachelijke situaties terecht waar het toeval wil dat hij net niet door een kogel wordt getroffen. Correspondentie met het thuisfront, en het ontvangen van brieven uit zijn geboorteland. Als dan eindelijk de thuisreis kan worden aanvaart moet weer deze lange zeereis worden gemaakt.
Maar de thuiskomst vergoed alles. De hele Gulper bevolking begroet hem. Zijn huis aan de looierstraat is versiert.
Het hele mooie verhaal is verhelderend, gevoelvol weergegeven. Tijdens het lezen kan men zich heel goed voorstellen wat het voor een 21-jarige jonge man uit Gulpen voorstelde om in plaats van een gelukkig huwelijksleven met zijn vriendin te beginnen, eerst enkele jaren moest verblijven op 16.000 km. afstand om zijn dienstplicht te vervullen. Het geheel is voorzien van originele foto's uit het archief van Sjef Ahn.

Schoolmeester Crombach, Hoofd van de jongensschool.
Steeds meer mensen lezen onze periodieken, steeds vaker worden we geholpen met het verstrekken van gegevens. Ook voor het schrijven van dit onderdeel was een telefoontje van Jan Vliegen de aanleiding dat de geschiedenis van Jan Pieter Crombach, geboren in 1860 in Kerkrade tot in details werd uitgezocht en in een verhaal wordt verwoord dat je in een adem uitleest. J. P. Crombach wordt benoemd op 1 januari 1890 als hoofd der school in Gulpen met een jaarwedde van f. 800.-. Gulpen is ook al in die tijd een bloeiende gemeente. Hij woonde aan de Kiebeukel in de onderwijzerswoning die er nu nog staat. In 1893 schrijft Crombach aan de gemeente Gulpen de vraag wat te doen met de vele buitenlandse kinderen, veelal Belgische die de school in Gulpen bezoeken. Het gemeentebestuur beslist dat deze kinderen in Gulpen naar school mogen gaan waardoor de school in Gulpen overbezet raakt. Nieuwe wetgevingen vanuit Den Haag maken het onmogelijk dat alle kinderen in Gulpen naar school kunnen. Een gedeelte moet naar Reymerstok. Crombach werd ook nog lid van de Sociëteit Eendracht. Hij was een gelovige man die ook lid werd van Landelijk Katholieken vakbond. Hij zette zich in voor een verbetering van de arbeidsvoorwaarden in algemene zin van het onderwijzend personeel. Het was voor hem een zware inspanning die ook geestelijke verwondingen achterlieten. Het levensverhaal met al zijn ups en downs wordt in dit onderdeel voortreffelijk weergegeven.

Overzicht van artikelen in voorgaande periodieken.
Dit is een inhoudsopgaven van al onze periodieken. Het vergemakkelijkt het opzoeken.