nr. 30 oktober 2023

Details

Hits: 184

Periodiek 30, oktober 2023

                                                                                                             Samenvatting

Nieuwe ontwikkelingen binnen vereniging

Er werd kort stilgestaan bij enkele nieuwe ontwikkelingen binnen de vereniging, zoals de start van de werkgroep “dialect”, ideeën voor een mogelijke plaatsing van waterpompen op plekken waar die vroeger stonden in Gulpen en informeel overleg met B&W over de mogelijke hervatting van de kranslegging op 4 mei bij het Joods monument bovenaan de Dorpstraat.

Bewoners rondom de markt 1929

De markt werd in 1928 volledig overhoop gehaald omdat de gemeente had besloten om de Gulp te overkappen. Men wilde meer ruimte voor de weekmarkt en die ruimte werd gevonden door de Gulp van een overkapping te voorzien. In het gemeentearchief dat zich in Rijckheyt in Heerlen bevindt vonden we in archiefnummer 1339 een uitgebreide beschrijving van de manier waarop de gemeente de trottoirs aangelegd wilde hebben. De tekeningen die bij het gevonden bestek behoren gaf ons informatie over wie er toen in deze huizen woonde. In het artikel worden alle bewoners van de panden aan de markt opgesomd, zoals dat naar voren kwam uit genoemde bestektekeningen en vergelijking met (prachtige) foto’s uit de periode 1928-1930.

Fons Meijs

18 Kapelaans in 56 jaar (en 5 pastoors-deken)

 Periode 1944 tot 2000

De parochie Gulpen had al vroeg meerdere kapelaans. Rond 1825 waren er dat zelfs 3 en vanaf ongeveer 1830 steeds 2. Dit moet te maken hebben gehad met de drukke werkzaamheden van de pastoor, die tevens deken was van een groot gebied in Zuid-Limburg. In dit artikel worden alle kapelaans en pastoors-deken opgenoemd uit de periode vanaf de bevrijding in 1944 tot rond het jaar 2000.  Kapelaan Penders is hiervan een van de meest bekende in verband met zijn verzetsactivitei-ten in WOII, verblijf in concentratiekamp Bergen-Belsen (waar hij in 1944 overleed) en vernoe-ming van het kerkplein naar hem.

Het tekort aan priesters werd rond het jaar 2000 steeds nijpender en de parochies werden gedwon-gen hun geestelijken “te delen”. Zo werd pastoor-deken Haffmans ook pastoor in Wylre. Sinds 2022 zijn er 2 kapelaans werkzaam in de parochies rond Gulpen, te weten de heren Martoma en Siju.

Fons Meijs

Primosa, een “fantastisch project”

In de 80-er, begin 90-er jaren van de vorige eeuw wilde de Provincie en ook veel gemeenten een “sprong vooruit” maken met toeristische projecten. In Gulpen werden ook forse plannen ontwikkeld  en vastgelegd in het Toeristisch Informatieplan Gulpen (TIG). Voor 1988 stonden grote projecten op het programma zoals het verwijderen van de overkapping van de Gulp, reconstructie van de Looierstraat, reconstructie van het kruispunt Rijksweg/Ingbergracht/Molenweg en aanleg van een grote waterpartij met fonteinen etc. De motor achter deze veranderingen was burgemeester Vossen, die later in opspraak kwam in verband met belastingfraude en het aannemen van steekpenningen. Eén van de pijlers van het TIG was het creëren van een informatiecentrum aan de voet van de Gulperberg. Het verbeteren van het zwembad tot een vrijetijdscentrum voor sportieve dagrecreanten was ook onderdeel van het plan. In het Limburgs Dagblad wordt nauwkeurig beschreven hoe al deze plannen zich ontwikkelden. De plannen voor het bezoekerscentrum en vrijetijdscentrum kregen vorm als Primosa en Mosaqua. Voor Mosaqua werden zeer optimistisch 200.000 bezoekers per jaar verwacht en voor Primosa 250.000. De opening vond in april/juni 1992 plaats. Reeds een paar maanden later, al in augustus 1992,  waren er grote zorgen over Primosa. Het bezoekersaantal bleef fors achter en er trad een groot exploitatietekort op, dat opgebracht moest worden door de 8 deelnemende gemeenten. Na veel stennis werd op 31 oktober 1992 faillissement voor Primosa aangevraagd. Het gebouw bleef 7 jaar leegstaan, waarna kunstgalerij Rococco er zich vestigde, maar in 2007 alweer vertrok. Vandaag de dag ligt de Primosa-pyramide er troosteloos en vervallen bij. Grote onderdelen van Toeristische Informatieplan Gulpen zijn op de een of andere manier wel uitgevoerd, maar het pronkstuk, Primosa, bleek een smadelijke misrekening.

Fons Meijs met informatie van Jo Somers

Gulper Vastelaovend

Jef Dacier

In dit artikel wordt het  leven van wijlen Jef Dacier beschreven, waarbij zijn grote bijdrage aan verschillende verenigingen in Gulpen centraal stond. Jef was naast bestuurslid bij de Gaarekiekere  ook lid van de overkoepelende orgaan van verenigingen in Gulpen, zat in het bestuur bij de bouw van het voormalige gemeenschapshuis de Timpaan, was lid van de (blauwe) harmonie Crescendo, verzorgde excursies bij de Gulpener en speelde op de overslagtrom bij “Zonder Drank Ginge Klank”. Bij de oprichting van de Gaarekiekere in 1953 werd Jef penningmeester met Willy Dekker als president en Jan Curfs als secretaris. Toen Willy Dekker in 1960 uit Gulpen vertrok volgde Jef hem als president op. Naast zijn activiteiten voor de Gaarekiekere was hij ook erg actief in de euregionale samenwerking en jarenlang bestuurslid/penningmeester bij de Bond van Canavalsverenigingen in Limburg (BCL). In 1971 werd Jef als Jef III de eerste gehuwde prins van de Gaarekiekere. Mede door zijn inzet groeide ook bij de jeugd steeds meer belangstelling voor dit stukje cultuur, iets waar hij terecht trots op was. In 1976, na 17 jaar, nam hij afscheid als president van CV de Gaarekiekere en werd benoemd tot erepresident. In 1997 ontving Jef van de Gaarekiekere de zilveren gemeentelijke erespeld als dank voor zijn verdienste voor de gemeenschap en in 1981 zelfs de gouden Toon Hermans legpenning. Jef overlijdt op 15 januari 2007.

Peter van Amelsvoort

Een grenssteen uit Beverwijk

Het huisartsenechtpaar Schepel

Kees Schaapveld werd door Museum Kennemerland benaderd om te weten te komen waar een oude grenssteen afkomstig uit Beverwijk/Heemskerk gebleven was. In 1967 is de steen door de burgemeester van Beverwijk geschonken “voor het leven” aan dokter Schepel. Jan Schepel was een bekende chirurg, o.a. in Hilversum en Beverwijk. In 1953 ging het gezin Schepel in Beverwijk wonen waar Jan Schepel het brandwondencentrum  heeft opgericht. Na 37 jaar als chirurg te hebben gewerkt is hij in 1967 huisarts geworden en naar Gulpen verhuisd. Zijn tweede echtgenote Dieneke Schepel-Beudeker was ook huisarts geworden en wel als eerste vrouwelijke huisarts in Limburg. De Gulpense huisartsen Hendrickx en Ruijters zijn als arts bij haar begonnen. Het huisartsenechtpaar Schepel woonde aan de Oude Rijksweg 14 in Gulpen en hield praktijk via de achteruitgang aan de Oude Akerweg 67. Zij waren geliefde dokters en hadden een actief sociaal leven. Jan Schepel is in 1985 overleden en zijn vrouw Dieneke in 2022. Weduwe Dieneke Schepel heeft in 1986 het verzoek van de gemeente Beverwijk gekregen om de grenspaal te retourneren, maar dat is nooit gebeurd. De grenssteen, die in de tuin stond, is tot nu toe helaas onvindbaar.

Kees Schaapveld

Bouwval op het Kerkplein

Het kerkplein of zoals het tegenwoordig heet het Kapelaan Pendersplein heeft niet altijd “middenin het dorp “gelegen. Tussen de markt en dit plein was best wat lege onbebouwde ruimte. Maar met de groei van Gulpen werd ook deze ruimte volgebouwd. Het kerkplein was een knooppunt van wegen, hetgeen op een door Jo Somers gevonden oude kaart met waterlossingen uit 1888 goed te zien is. Rond 1900 was er al enige bebouwing op het Kapelaan Pendersplein, hetgeen met de komst van de nieuwe kerk rond 1925 natuurlijk flink toenam. Aan de hand van prachtige foto’s van het kerkplein van vóór 1927 en uit de 50-er/60-er jaren vanuit meerdere invalshoeken krijgen en we een goed beeld over hoe dit plein er vroeger uitzag.

Fons Meijs

Wandelen rondom Gulpen

Het boekje met de titel “Het Geuldal, in en om Valkenburg door H.Witte “ is ook voor een Gulpe- naar een goede leidraad bij een wandeling. In 1898 beschreef  H. Witte prachtige wandelingen vanuit Valkenburg waaronder één van Valkenburg naar Gulpen. Hiervan wordt een klein stuk van een wandeling bij de Keutenberg opgetekend met een leuke anekdote over het drinkwater dat uit een bron bij de “Gronselleput” gehaald werd door de bewoners op de Keutenberg. Bij dit verhaal moet de schrijver van dit verhaal, Jo Somers, aan zijn vader denken. Zijn gezin woonde vroeger ook op de Keutenberg en zijn vader ging ook water halen bij de bron onder aan de berg. Hiervan zijn twee foto’s bijgevoegd. Witte maakt duidelijk dat hij Gulpen een prachtig dorp vindt. Hij wandelde vanuit Gulpen richting kasteel Neubourg en beschrijft een stukje wandeling door het park van het kasteel, dat je tegenwoordig niet meer maken kan. Hierbij kom je voorbij een brede maar niet hoge waterval in de Gulp, waarvan een foto te zien is. Voor deze wandeling moest men wel toestemming vragen. Witte geeft ook een prachtige beschrijving van de omgeving van Pesaken, die in het artikel wordt weergegeven. Witte beschrijft ook de mogelijkheid om de Gulperberg op te lopen. Daar was toen alleen een voetpad naar toe en het Mariamonument was er nog niet. Dat kwam pas in 1935, dus ruim 35 jaar later dan de wandeling die Witte beschreef. .

Jo Somers

Het bouwen van een huis in de zestiger jaren

Tegenwoordig worden er allerlei professionals ingehuurd om de bouw van een nieuw huis te organiseren, begeleiden en uit te voeren, maar in de 60-er jaren werden veel huizen nog in eigen beheer uitgevoerd. In dit artikel wordt uitgebreid beschreven hoe dat toendertijd in zijn werk ging.

Piet Hegger